TOP 5 wydarzeń ze świata #2
Europa na kolanach przed Trumpem. Orban kontra społeczność LGBTQ+ i parę innych
TOP 5 wydarzeń na świecie, o których warto wiedzieć to dodatkowa odsłona newslettera Przeglądu AgFilipiak. Kaukaz Płd. pozostaje moim głównym obszarem zainteresowania, czasem jednak warto wskazać na to, co dzieje się poza nim.
1. Czy Europa pokłoniła się Trumpowi?
Za nami dwa szczyty, G7 w Kanadzie i NATO w Holandii. G7 mógł wam umknąć, ponieważ grupa nie wydała wspólnego oświadczenia, a najważniejszy - czy tego chcemy, czy nie - uczestnik, czyli Donald Trump opuścił spotkanie przed końcem z powodu wtedy jeszcze nasilających się walk między Izraelem a Iranem. Unikając w ten sposób spotkania z prezydentem Ukrainy i prezydentką Meksyku.
Zresztą może to i lepiej, biorąc pod uwagę różne wypowiedzi Trumpa. Prezydent USA stwierdził m.in, że wyrzucenie Rosji z G8 było błędem (za aneksję Krymu w 2014 roku). Stany Zjednoczone zablokowały też obniżenie limitu cenowego za baryłkę rosyjskiej ropy. Niższa cena oznaczałaby mniej pieniędzy na wojnę Rosji z Ukrainą.
Wojna i zbrojenia to jednak temat numer jeden szczytu NATO w Hadze 24 czerwca. Podoba mi się podsumowanie z GZERO, że szczyt został zaplanowany tak, by obsypać Donalda Trumpa pochlebstwami. Co zresztą zaczęło się jeszcze przed spotkaniem:
Media potwierdziły, to prawdziwa wiadomość Rutte do Trumpa. Obecni na miejscu dziennikarze zgodnie pisali, że wszyscy, w tym Rutte, chcieli po prostu przetrwać Szczyt NATO bez dramatów.
Prezydent USA usłyszał w Hadze to, co chciał usłyszeć, że europejscy członkowie Sojuszu wezmą się za siebie i zwiększą wydatki wojskowe do 5 proc. PKB w ciągu dekady (3,5 proc. na obronę podstawową + 1,5 proc. na odporność, cyberbezpieczeństwo i infrastrukturę). W zamian Trump potwierdził, że artykuł 5, który ma nam zapewnić spokojny sen, traktuje poważnie. To ważne, bo jednak w połowie maja IISS wyliczył, że damy radę sobie świetnie radę bez Amerykanów, ale dopiero za 25 lat i po wydaniu biliona dolarów.
Oczywiście deklaracje zwiększenia wypadków nie są gwarancją czynów. Nie chodzi nawet o złą wolę. Polityka rządzi się swoimi prawami i nie każdy rząd będzie w stanie przeprowadzić takie zmiany. Są takie kraje jak Polska, które muszą ze względu na bycie flanką wschodnią graniczącą bezpośrednio z wrogiem (4,7 proc. w tym roku). Są takie jak Niemcy, które (po wielu trudach) chciały zrobić dobre wrażenie jeszcze przed szczytem i ogłosiły wzrost do 3,5 proc. do 2029 roku, czy jak Wielka Brytania, która ostatnio podniosła wydatki do 2,5 proc. i według ekspertów zwiększenie ich do choćby 3,5 proc. musiałoby się odbyć kosztem systemu ochrony zdrowia.
Gwiazdą szczytu w negatywnym świetle była jednak Hiszpania, która jeśli chodzi o wydatki na obronność względem PKB jest na samym dole listy, a w której rząd Pedro Sancheza jest mniejszościowy i nie jest w stanie sam uchwalać budżetu. “Politico” pisze wręcz, że Hiszpania stała się nowym pariasem Europy. Nosem kręcił też premier Słowacji Fico, ale tu wiadomo, że motywacja jest trochę inna.
Pięć kluczowych priorytetów NATO (za Chatham House):
Wsparcie Ukrainy;
Kontynuacja analizy strategicznego podejścia NATO do Rosji;
Przygotowanie się do redukcji wojsk amerykańskich w Europie;
Potrzeba budowania potencjału przemysłowego, obronnego;
Współpraca z partnerami NATO z IP4 (Australia, Nowa Zelandia, Japonia i Korea Południowa) w celu przeciwdziałania aktywności Chin.
Ciekawą i dosyć pesymistyczną analizę, komentarz znajdziecie też na stronie CSIS. Max Bergmann pisze wprost, że Europa klęknęła przed Trumpem i dała mu do ręki kij, którym regularnie będzie mógł okładać europejskich członków NATO, pytając kiedy zrealizują swoje obietnice wzrostu wydatków albo czemu robią to tak wolno.
2. Uciszanie głosu wolnej Ameryki
Amerykańska Agencja ds. Globalnych Mediów, dzięki której działa Voice of America, jak wszystkie agencje jest pod kontrolą ludzi Donalda Trumpa. Na czele tej agencji stoi związana przez lata z mediami Kari Lake. Jej zadanie jest proste: ma po prostu zgasić światła. Jeśli nie zabroni jej tego sąd, zwolni ostatecznie 85 proc. ekipy i tym samym uciszy niezależnie i wartościowe źródła informacji na całym świecie, nie tylko Voice of America, ale i Radio Free Europe/Radio Liberty, Radio Free Asia czy Middle East Broadcasting Networks. Te ostatnie stanowią osobne organizacje, ale ich płynność finansowa jest zależna od amerykańskiej agencji.
Jak mówiła Lake na pierwszym przesłuchaniu przed Kongresem parę dni temu: “Agencja nie jest potrzebna”. Użyła też mocniejszych słów, że to “zgniły kawałek ryby”, którego trzeba się pozbyć. Mówiła, że VOA “stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego Ameryki”. Argumentowała to szeregiem błędów, w tym dobrze znanym nam przypadkiem Pawła Rubcowa - Pablo Gonzáleza, pracującego dla Voice of America jako niezależny kamerzysta w latach 2020-2021.
Sam Donald Trump napisał w mediach społecznościowych:
“Why would a Republican want Democrat ‘mouthpiece,’ Voice of America (VOA), to continue?” he wrote. “It’s a TOTAL, LEFTWING DISASTER — No Republican should vote for its survival. KILL IT!”
Wszystko jasne, choć…
Kiedy Izrael zaatakował Iran, to do pracy przywrócono 75 osób związanych z tym regionem. Jednak są obszary, w których dziennikarze znający region i język są niezastąpieni. W sumie do tej pory agencja zwolniła 500 osób, a ponad 800 wysłała na przymusowe urlopy.
3. Tęczowa sobota w Budapeszcie
Ciągle mam poczucie, że za mało uwagi poświęcamy Węgrom. Victor Orban to tutor większości zmierzających ku autokracji europejskich i kaukaskich rządów. Jego liczne wystąpienia na konferencjach konserwatystów typu CPAC czy NatCon o tym, jak utrzymać się u władzy, przyciągają tłumy. Nietrudno znaleźć naśladowców Orbana choćby w analizowanej przeze mnie często Gruzji.
Jednym z obszarów szczególnej uwagi premiera Węgier jest społeczność LGBTQ+. Na Węgrzech - w imię ochrony dzieci - obowiązuje od 2021 roku ustawa zakazująca m.in. rozmawiania o homoseksualizmie czy transpłciowości w szkołach i instytucjach publicznych. Obowiązuje też zakaz adopcji dziecka przez pary tej samej płci (w tym celu zmieniono nawet zapis w konstytucji). Orban w tej kwestii niewątpliwie podąża drogą Rosji.
Już w lutym premier Węgier zapowiedział zakaz czerwcowej parady równości. W marcu zaś parlament kontrolowany przez Fidesz zakazał imprez publicznych “naruszających” wspomnianą wyżej ustawę o ochronie dzieci.
Wydarzenie mimo wszystko zaplanowano na sobotę 28 czerwca i jeśli chodzi o liczbę uczestników, spodziewana jest rekordowa frekwencja. Skoro prawo zakazało Budapest Pride, to miasto zorganizowało “Dzień wolności” jako święto lokalne. Zobaczymy, do czego to doprowadzi, ponieważ marcowa ustawa zakazująca zgromadzeń daje władzom prawo do korzystania z systemu rozpoznawania twarzy w celu identyfikacji osób, które organizują zakazane wydarzenia i biorą w nich udział. Za udział zaś grozi grzywna równowartości ponad 2,1 tys. zł.
Komisja Europejska, choć nie sugeruje podjęcia kroków prawnych przeciwko Węgrom, to ponoć analizuje zapisy wiosennej ustawy, także pod kątem jego potencjalnej niezgodności z ustawą o AI. Unijne prawo jasno określa w jaki sposób organy ścigania mogą wdrażać systemy rozpoznawanie twarzy.
4. Kto stanie na czele Nowego Jorku i … Demokratów?
Z wątku budapesztańskiego płynnie możemy przejść do USA. Otóż tak jak burmistrz Budapesztu Gergely Karácsony działa w opozycji do skrajnie prawicowego Victora Orbana, tak na sprzeciwie wobec Donalda Trumpa walczy o fotel burmistrza Nowego Jorku Zohran Mamdani.
Wybory na jesieni mera największej amerykańskiej metropolii nie są czymś, co pochłania moją uwagę, ale amerykańskie media poświęcają zwycięzcy demokratycznych prawyborów na burmistrza Nowego Jorku tyle uwagi, że poczułam, że wypada zagłębić się w ten wątek. W paru punktach:
Ma 33 lata i swoją popularność budował przede wszystkim w mediach społecznościowych: klasycznie nagrania polityka blisko ludzi, rozumiejącego problemy finansowe mieszkańców i śpiewającego piosenki o miłości na ulicy w Walentynki. “Washington Post” dokładnie opisał jego kampanię i jeśli marzycie o karierze politycznej albo macie polityka, który zawalił jakieś ostatnie wybory, to polecam, czytajcie i ślijcie dalej.
Lewicowe postulaty na tym etapie zdały egzamin. Mówi m.in. o opodatkowaniu bogaczy i firm, by mieć za co sfinansować darmowe autobusy i sklepy spożywcze prowadzone przez miasto. Nowy Jork ma być bardziej przystępnym cenowo dla jego mieszkańców.
Otwarty krytyk wojny izraelskiej w Strefie Gazy.
Urodził się w Ugandzie, ma pochodzenie indyjskie. Przeprowadził się do Nowego Jorku w wieku 7 lat. W 2018 roku został obywatelem USA.
W Indiach popularny jest jednak nie z powodu startu, ale stanowiska. W czasie dyskusji kandydatów do startu w wyborach w maju, padło pytanie, czy kandydaci stanęliby u boku premiera Indii Narendra Modiego, gdyby odwiedził Nowy Jork. Wszyscy zgodnie odpowiedzieli, że nie, ale tylko Mamdani nazwał go “zbrodniarzem wojennym”, który odpowiada za śmierć ponad tysiąca muzułmanów w zamieszkach w indyjskim stanie Gudźarat w 2002 roku.
Tradycyjnie, jak to w amerykańskiej polityce, do listopadowych wyborów daleko, a wielopokoleniowe klany i ich fortuny mają tam spore znaczenie. Dodam tylko, że jako niezależny kandydat zamierza startować dotychczasowy burmistrz Nowego Jorku Eric Adams, o którym zdarzało mi się nawet pisać, bo jego doradcy współpracowali z ekipą autokraty prezydenta Azerbejdżanu Ilhamem Alijewem.
5. Rosja zmusza kobiety z Afryki do budowy dronów
O kobietach z Afryki zmuszanych do produkcji broni w Rosji pisze DW i “Le Monde”. Desperacja Moskwy nie zna granic.
Według danych z Jednolitego Międzyresortowego Systemu Informacyjno-Statystycznego (SIISS), oficjalnej bazy danych rządu rosyjskiego, w 2024 r. do Rosji przybyło ponad 111 tys. pracowników z Afryki, to o 50 proc. więcej niż w 2022 r.
Polecam cały tekst na DW, nie jest objęty żadną subskrypcją, a mapa na zachętę:
Przegląd AgFilipiak to dwa wydania:
o Kaukazie Płd., bo specjalizuję się w Armenii, Azerbejdżanie i Gruzji
ostatni: “Gruzińskie władze bez zahamowań. Opozycjonista skazany”
subiektywna lista TOP 5 wydarzeń ze świata
Zapisz się, by nie przegapić kolejnych wydań!
Wiedza, to siła.
Możesz docenić moją pracę, kupując mi kawę albo/i wspierając Polską Misję Medyczną działającą w Ukrainie. Jeśli newsletter to dla Ciebie za mało, to zapraszam na moje konta: Instagram, Whatsapp - tu wrzucam masę linków do raportów, analiz, informacji o webinarach.